PARAMARIBO — De naamsverandering is veelzeggend. Sinds 2009 is Bolivia niet langer officieel een ‘Republiek’, maar een ‘Meervolkenstaat’. Eén van de gevolgen van de machtsovername in 2006 door de inheemse president Evo Morales.
Volgens Jack Menke, hoogleraar sociologie aan de Anton de Kom Universiteit, ontstaat een nieuwe visie op burgerschap in Zuid-Amerika door de opkomst van de inheemsen. Vanavond houdt hij een lezing over de relatie tussen democratie en inheemse bewegingen, bij het Institute for Graduate Studies. “Door versnippering van de traditionele partijen kwamen in Ecuador, Bolivia en Peru inheemse bewegingen aan de macht”, zegt Menke. “Zij vormen de voorhoede om het jarenlange neo-liberale beleid op ons continent te veranderen.”
Het westerse concept van democratie legt een sterke nadruk op de rechten van het individu, verduidelijkt Menke. “Zozeer dat je eigenlijk zelfs het recht hebt om ongelijkheid in stand te houden.”
De inheemsen stellen daar een ander idee tegenover: dat van gemeenschappelijkheid, collec- tiviteit. “Dat zie je bijvoorbeeld in de discussie over grondrechten. Inheemsen kennen geen individueel grondbezit: grond is altijd een aangelegenheid van de gemeenschap.” Het westerse model is: de beste staat is een staat die zo homogeen mogelijk is. “Dat is natuurlijk niet waar”, zegt Menke. “Jarenlang ging men uit van de mestizaje, de vermenging van volken.
Terwijl zwarte kustbewoners en inheemsen in armoede leefden, riep een Boliviaanse president uit de elite uit: wij zijn allemaal mestiezen! In Bolivia hebben ze gezegd: laten we elkaar niet langer voor de gek houden. Je moet je etnische diversiteit niet verbergen.”
Volgens Menke zijn de ontwikkelingen op het continent ook voor Suriname van belang. “Inheemsen zijn in Suriname helemaal op de achtergrond.” Het is belangrijk dat hun rechten worden opgenomen in de nieuwe grondwet, denkt hij. “Dat is heel belangrijk, omdat we op termijn dan een ander perspectief op de wereldsamenleving krijgen.” Menke noemt als voorbeeld het belang van het milieu. “Nu speelt ecologie helemaal geen rol in onze ontwikkeling. In het westerse beeld staat de mens centraal, terwijl de inheemsen zeggen dat je oog moet hebben voor de band tussen mensen en natuur. Dan kun je komen tot een eco-democratie.”
Menke’s lezing is een openbaar college. Het is de aftrap van de cursus ‘Inheemse volken en duurzaamheid in Suriname en Noord- en Zuid-Amerika”, die duurt tot 7 januari. “Die cursus is uniek, omdat we eindelijk de focus leggen op Zuid-Amerika”, legt Menke uit. “We zijn in Suriname nog te veel afgesneden van ons continent.”
De cursus is ook een voorbereiding op de masteropleiding Duurzaamheid en Inheemse Volken van de Federale Universiteit van Brasilia. Het openbaar college is vanavond om 19.30 in het Staatsoliegebouw van de ADEK, aan de Leysweg
Ewout Lamé 